Aller au contenu
Accueil » Ψυχανάλυση και τοπολογία

Ψυχανάλυση και τοπολογία

Το Υπερκείμενο: (www.panteion.gr)

Αισθητική και Λογική

Τοπολογία και Παθολογία

Τοπολογία του Ριζώματος
Στη συζήτηση που γίνεται στο γερμανόφωνο χώρο, το Ρίζωμα είναι μια έννοια που αποδίδει την απεδαφικοποιημένη κίνηση του σχιζο-υποκειμένου. Έτσι λ.χ. οι Heiko Idensen και Matthias Krohn επισημαίνουν σε κείμενό τους, που φέρει το χαρακτηριστικό τίτλο On screen thinking, ότι «η γραφή και η ανάγνωση στο δίκτυο παριστάνουν ένα νομαδικό ενέργημα περιπλάνησης μέσα στα δίκτυα των κειμένων»[1]. Οι Deleuze/Guattari αφήνουν να ενοηθεί σε πολλά σημεία των έργων τους ότι στόχος τους δεν είναι απλώς η αποδόμηση και η αποσύνθεση των μορφών, πράγμα που είναι επίσης αδύνατον, αλλά η συνεχής εναλλαγή αποσυναρμολόγησης και συναρμογής[2]. Είναι μεγίστης σημασίας να σημειωθεί ότι η τοπολογική δομή του Ριζώματος επιτρέπει την προσωρινή και τοπική (local) δημιουργία παρανοϊκών μορφών, σε αναλογία με την προσωρινή δημιουργία νησίδων τάξης μέσα σε χαοτικά μορφώματα. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της τοπολογίας του Ριζώματος είναι μόνο η διατήρηση της συνολικής τοπολογίας του «α-σήμαντου και αν-υποκειμενικού» επιπέδου σύστασης ή εμμένειας[3]. Η ανοιχτή συναρμογή αυτής της τυπολογίας πρέπει, όμως, να προφυλαχτεί από γραμμομοριακές (molar), ιεραρχικές δομές:

…….

Ακριβώς, το εννοιολογικό οπλοστάσιο των Deleuze/Guattari, ως καθαρά τοπολογική δομή και ανεξάρτητα από τις τοπικές κινήσεις εντός αυτής της δομής, παρέχει μια μοναδική δυνατότητα περιγραφής του υπερκειμένου, ιδιαίτερα με την εύστοχη εικόνα μιας ριζωματικής δομής που «έχει πολλές γραμμές φυγής, εισόδους και εξόδους»[8]:

«Eνάντια στα κεντρομόλα (ακόμη και στα πολυκεντρικά) συστήματα με ιεραρχική επικοινωνία και προαποφασισμένους συσχετισμούς, το Ρίζωμα είναι ένα ά-κεντρο, μη ιεραρχικό και μη-σημαίνον σύστημα χωρίς Στρατηγό, χωρίς οργανωτική μνήμη, χωρίς αυτόματο κέντρο, το οποίο ορίζεται απλώς και μόνον από μια κυκλοφορία καταστάσεων. Στο Ρίζωμα έχουμε να κάνουμε […] με όλους τους τρόπους του ‘γίγνεσθαι’» (MP 32).

…….

Όπως και το Υπερκείμενο, το Ρίζωμα είναι ένα τοπολογικό μικτό μόρφωμα, ένας μορφοκλασματικός χώρος πολλαπλών προσβάσεων[9]. Συναφής με αυτή την προβληματική, είναι και η διακριτική γραμμή που χαράσσουν οι Deleuze/Guattari για να διαχωρίσσουν το ‘λείο’ (lisse) από τον ‘εγχαραγμένο’ (strié) χώρο. Ενώ ο εγχαραγμένος χώρος είναι ένας «μετρικός» (métrique) χώρος, ο λείος είναι «ανυσματικός, προ-βλητικός, ή τοπολογικός» (vectoriel, projectif ou topologique)[10]. Στο χάρτη του Ριζώματος λαμβάνει χώρα κάθε στιγμή η μεταμόρφωση του λείου χώρου σε εγχαραγμένο, και αντιστρόφως. Οι Deleuze/Guattari, για να περιγράψουν τη κλασική τοπολογία ενός παραδοσιακού κειμένου, χρησιμοποιούν την εικόνα ενός υφασμένου υλικού, και, για να παρουσιάσουν τη ριζωματική τοπολογία, την εικόνα ενός πιλήματος (κετσέ) ή ενός σχεδίου από μπαλώματα [patchwork] (MP 593 επ.). Αυτή η δομή, όπως και αυτή του Υπερκειμένου, δεν έχει ούτε ‘πάνω’ ούτε ‘κάτω’, αλλά ούτε και κάποιο ‘μέσο’. Στο Υπερκείμενο, η οθόνη του κομπιούτερ μεταμορφώνεται σε μια σιμπιλημένη επιφάνεια, επί της οποίας τα κείμενα ρέουν μπρος-πίσω, ενώ, παράλληλα, εγχαράσσονται [τέμνονται] (ή και όχι) κατά την κίνησή τους. Όπως και στο ‘μαγικό σημειωματάριο’ (Wunderblock) του Freud, τα κείμενα εμφανίζονται και εξαφανίζονται πάνω στη ζελατίνα του διπλού συστήματος εγγραφής και απόσβεσης[11].

Μια υπόγεια διάβαση (υπ. σιδηρόδρομος) ονόματι Moebius

Αυτό που περιγράφεται στο διήγημα του A. J. Deutsch A Subway Named Moebius θα ληφθεί στη συνέχεια ως μια μεταφορά του υπερκειμενικού χώρου, εντός του οποίου επιχειρείται η υπέρβαση τόσο της ευκλείδιου τοπολογίας όσο και του διαδοχικού-τελεολογικού χρόνου που χρησιμεύουν ως πλαίσιο για το γουτεμβεργιανό κείμενο.

Σ’ αυτή την ιστορία, που βασίζεται στο αυξημένο ενδιαφέρον για την τοπολογία και τις θεωρίες της τέτaρτης διάστασης στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, οι «γκρίζες στοές που συνδέονται με κόμβους» και τα «σκοτεινά, συστρεφόμενα τούνελ» του υπόγειου σιδηροδρομικού δικτύου στη Βοστώνη, λαμβάνονται ως αφορμή για να περιγραφεί ένας πραγματικά δαιδαλώδης λαβύρινθος διακλαδωμένων μονοπατιών και κομβικών σημείων[1]. Σ αυτό το πολύπλοκο δίκτυο γραμμών όλα τα σημεία είναι συνδεδεμένα και ένα τραίνο μπορεί να φθάσει από οποιαδήποτε στάση σε οποιαδήποτε άλλη. Ξαφνικά, αμέσως μετά την έναρξη της λειτουργίας του δικτύου εξαφανίζεται ένα τραίνο. Όμως, όπως ο μαθηματικός Tupelo εξηγεί στις υπηρεσιακές αρχές, το τραίνο δεν μπορεί απλώς να έχει εξαφανιστεί, εφόσον το υπόγειο δίκτυο αποτελεί ένα κλειστό σύστημα, και υποθέτει ότι θα βρίσκεται σίγουρα κάπου μέσα σ’ αυτό. Ο λόγος εξαφάνισης του τραίνου θα συνίσταται μάλλον στην πτώση του μέσα σε μια ‘μαύρη τρύπα’ που προξενείται από την εμφάνιση μιας ‘ενικότητας’ (singularity)[2], δηλαδή, ενός άλματος σε μια τέταρτη διάσταση.

ΤΟ ΥΠΕΡΚΕΙΜΕΝΟ: (www.panteion.gr)


ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ – ΤΟΠΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ

Συγγραφέας: Διονύσης Καββαθάς
… είναι η μετατόπιση της έννοιας της Αισθητικής από θεωρία των (καλών) τεχνών σε καθοδηγητική επιστήμη μιας πλέον μεντιο-τεχνολογικής αντίληψης (αίσθησις). Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα η Αισθητική δεν είναι παρά εφαρμοσμένη φυσιολογία (Nietzsche), το δε υποκείμενο της ένας τεχνολογικά υποστηριγμένος θεός (Freud).

Συγκεκριμένα, το μάθημα (Ι) αναφέρεται ιδιαίτερα στον πολεοδόμο και θεωρητικό των μέσων Paul Virilio και παρουσιάζει με κριτικό τρόπο τους αποκαλυπτικούς τόνους περί «Αισθητικής της εξαφάνισης» της φυσικής ανθρώπινης αντίληψης μετά την έκρηξη της πληροφορικής βόμβας. Η ρητορική της απώλειας του χώρου και του χρόνου θα γίνουν αντικείμενο μιας αποδό-μησης κάθε προ- αποφασισμένης ανθρωπολογικής τους θεμελίωσης.

Ο Γαλαξίας του Γουτεμβέργιου χορήγησε στον εαυτό του τη μορφή της ενότητας του με το μέσο του βιβλίου. Με την εμφάνιση των νέων μέσων, όμως, γράφουμε και διαβάζουμε διαφορετικά. Αυτό που δίνεται σήμερα προς δια-στοχασμό, δεν μπορεί να εγγραφεί στη γραμμική δομή του βιβλίου. Στόχος του μαθήματος (II) είναι η κριτική και η ιστορική παρουσίαση της έννοιας του Υπερκειμένου ως μιας υπό εξέταση πρακτικής για την υπέρβαση του κειμενι-κού κλεισίματος μέσα στη μεταφυσική του βιβλίου.

Εχουμε κάνει μια προσπάθεια να γράψουμε στα ελληνικά…

Στείλτε μας κείμενα σχετικά (στα ελληνικά με αγγλικά μετάφραση) !

———————————————-

(Στείλετε τις διορθώσεις σας στις σελίδες μας μ’ένα e-mail. Σας ευχαριστούμε !) > Lituraterre

Other interesting web sites (in English) on Psychoanalysis and Topology (www.topoi.net)

PLACE – Psychoanalysis Los Angeles California Extension

 

 

Some other pages :

English texts

Spanish text